Sonam occitan o lenga d’òc aquesta lenga latina parlada dins quatre regions del sud de França (Rosselhon e païs basc non compreses). L’occitan es tanben parlat dins dotze valadas d’Itàlia e en Val d’Aran dins los Pirenèus espanhòls. Compren sièis dialèctes : lo lengadocian, lo provençal (Niça i es dedins), lo gascon, lo lemosin, l’auvernhat, e lo vivarò alpenc.

Lo mot de lenga d’òc s’encontra per un dels primièrs còps en 1304 dins d’escriches de Dante, dins De vulgari eloquentia, ont classa las lengas romanicas d’aprèp lo biais de dire òc dins caduna d’elas (oïl, òc, si).
Los tèrmes « occitan », « lenga occitana », « Occitània », certificats a la fin del sègle XIII, demòran d’un emplec rare fins al començament del sègle XX. Foguèron popularizats pel movement occitanista.

 

A L’Edat Mejana, l’occitan es fòrça utilizat a l’escrich.
L’Edict de Villers Cotterêts(1539) marca l’aveniment del francés dins la vida publica. Al moment ont l’occitan èra a prener la man definitivament sul latin coma lenga escricha usuala.

Al segle XX, la lenga d’òc unifica son ortografia. Aquela se ditz classica, es inspirada de la grafia dels trobadors e amenuda a l’escrich las diferéncias dialectalas en tot respectant cada dialècte. En Provença, una autra grafia, que se ditz mistralenca demòra correnta de còsta a la grafia classica.

Es l’escolarizacion massiva tre la fin del segle XIX qu’impausarà lo francés coma lenga de comunicacions e menarà, fins aprèp la fin de la segonda Guèrra Mondiala, a far perdre la transmission familiala de la lenga. En contrapartida, se desvelopa l’accion dels movements culturals e literaris per la promocion d’aqueste patrimòni. Lor accion es de tornar desvolopar l’emplec de la lenga dins los domenis dels mediàs, institucions, organismes d’ensenhament e dins la vida vidanta.

Joan Sibille,
Universitat Paris-VIII.

---

PICHONA ISTÒRIA OCCITANA

XIIe-XIIIe sègle
Passa glòria dels trobadors.

1209-1229
Crosada contra los Albigés.

1539
L’edicte de Vilers-Coterets rendér
exclusiu l’usatge del francés dins
los documents administratius.

XVIe-XVIIe sègle
Lo barròc literari occitan :
Pièr de Garròs, Pèire Godolin,
Bertrand Larade, Loys Bellaud
de la Bellaudiero...

1791-1794
Révolucion francesa, primièra
vertadièra politica linguistica
per impausar lo francés dins
tot l’estat francés.

1794
Rapòrt Grégòri sus la necessitat
d’anientar los patés.

XIXe sègle
Los poètas obrièrs occitans : Victor Gelu,
Carles Ponci, Joan Rebol, Loís Vestrepan...

1802
La practica del « patés » es
interdit a l’escòla.

1854
Fondacion del Felibritge,
movement literari
de promocion de la lenga d’òc.

1881-1884
L’ensenhament primari en
francés se fa gratuit e
obligatòri.

1907
Revòlta dels vinhairons del Miègjorn.

1945
Fondacion de l’Institut d’Estudis
Occitans per Renat Soula (Autor),
Ismael Girard (occitanista),
Joan Cassou (Romancier),
Max Roquet (escrivan), Renat
Nelli (poeta), Pèire Bertaux
(Comissari de la Republica) e
Tristan Tzara (escrivan).

1951
La lei Deixonne autoriza
l’ensenhament de las lengas
régionalas a l’escòla.

Cap a 1968
La revendicacion politica
e culturela occitanas s’assegura.

1990
L’occitan se fa official en Val
d’Aran, Espanha.

1991
Dobertura del CAPES d’occitan.

1992
Dins l’article 2 de la Constitucion
francésa de la Ve Republica,
"la lenga de la Republica es
lo francés". Las autras lengas
de França son pas reconegudas.

1992
Carta Europenca de las lengas
régionalas o minoritàrias, ratificada
dempuèi per 24 país.

1999
La França signa la Carta
Europenca de las lengas
régionalas o minoritàrias, mas
l’a pas encara ratificada.

1999
En Itàlia, l’occitan es reconegut
lenga nacionala aparada.

2006
L’occitan se far una lenga
co-officiela amb l’espanhòl
e lo catalan sus tot lo territòri
de la Catalonha.

2008
Adopcion de l’article 75-1
dins la Constitucion francésa :
« Las lengas régionalas
apertenon al patrimòni
de la França ».

2015
Lo collectiu "Anem Òc ! Per la lenga
occitana !" recampa 15 000 personas
a Montpelhièr per una melhora
reconeissença de la lenga occitana
(aprèp en amassèt 10 000 en 2005
a Carcassona , 20 000 en 2007
a Besièrs, 25 000 en 2009 a
Carcassona e 30 000 en 2012
a Tolosa).
.